Peter Middendorp heeft een voorkeur voor personages die niet zijn gezegend met een groot vermogen zich te hechten, of zich verwant te voelen met hun naasten. Neem de puber die aan het woord is in Vertrouwd voordelig, de tragikomische roman waarmee Middendorp in 2014 doorbrak. Hij voelt geen affectie voor zijn vader, ziet zijn moeder nauwelijks staan en gedraagt zich als een ijskonijn wanneer hij voor het eerst met een meisje slaapt. In Jij bent van mij (2018) zitten we in het hoofd van een moordenaar die gedurende de jaren dat hij niet in verband wordt gebracht met de misdaad 'gewoon' blijft functioneren in gezin en werk.

In Neven liggen de kaarten net iets anders. Robert Oosterhof (verteller en hoofdpersoon) haat zijn vader en dat begrijp je wel, want die heeft zijn zoon flink wat meppen verkocht en stuurde hem zonder blikken of blozen een rekening voor de vloer die hij in het huis van zijn zoon legt. Zijn moeder is quantité négligeable.

In tegenstelling tot de puber uit Vertrouwd voordelig en de moordenaar uit Jij bent van mij is Robert wel degelijk in staat zich te hechten. Hij is diep verknocht aan zijn 'dubbele neef' Arie (hun vaders zijn broers, hun moeders zussen). Arie is zijn voorbeeld, zijn gids, zijn beschermer, zijn moeder en vader, en misschien wel meer ook: 'Naast elkaar op de bank kon hij zomaar een arm om me heen slaan. Ik dook altijd meteen met mijn neus in zijn hals, de zachte ruimte tussen hoofd en schouder.'

Door toedoen van Arie belandt Robert in de wiethandel. Het echte werk doet Arie, Robert hoeft alleen maar zijn werkruimte ter beschikking te stellen als opslagplaats. Maar dan wil Arie een gezin stichten en met een gewone baan zijn brood verdienen. Hij verkoopt zijn handel aan een doorgewinterde professional, voor wie Robert nu gaat werken. Na een tijdje wil hij er om zowat dezelfde redenen als Arie de brui aan geven, maar blijkt dan zo diep in de problemen te zitten bij de drugsbaas dat hij zijn leven niet meer zeker is. Hij duikt onder bij Arie zonder hem op de hoogte te stellen van wat er aan de hand is. Van die beslissing wordt zijn 'bijna-broer' op vreselijke wijze de dupe.

Robert blijft verweesd achter met een geweten dat hem niet met rust laat. Hij omschrijft zijn handelwijze, waarmee hij ook zijn zwangere partner in gevaar bracht, als 'lafheid zonder bodem'. Ook verwijt hij zichzelf niet in de gaten te hebben gehad dat hij niet zomaar de drugshandel uit kon stappen en voelt zich schuldig.

Zelfverwijt en schuld zijn niet de enige gevoelens die opspelen. Robert gaat niet alleen diep door het stof, hij komt ook op voor zichzelf. Zo voert hij verzachtende omstandigheden aan (hij zou zich niet voldoende bewust zijn geweest van het gevaar), kaatst hij de bal terug naar Arie (die hem niet alleen had moeten achterlaten in de drugshandel) en zwelgt hij zo nu en dan in zelfmedelijden (Arie moest eens weten hoe erg het allemaal is, 'de angsten die ik heb doorstaan, de spijt, de schuld, de eenzaamheid').

Neven laat niet zozeer zien hoe een zwaar belast geweten met zichzelf in het reine probeert te komen, als wel hoe zo'n geweten probeert te overleven. Middendorp heeft dat proces in al zijn complexiteit op indringende wijze gestalte gegeven. Jammer alleen dat hij Roberts verhaal een nogal vreemde wending laat nemen. Maar de slotscène is majestueus.

Peter Middendorp heeft een uitgesproken voorkeur voor personages die niet zijn gezegend met een groot vermogen zich te hechten, zich verwant te voelen met hun naasten. Neem de puber uit Emmen die aan het woord is in Vertrouwd voordelig, de tragikomische roman waarmee Middendorp in 2014 doorbrak. Hij voelt geen affectie voor zijn vader, ziet zijn moeder nauwelijks staan, heeft geen echte vrienden en gedraagt zich als een ijskonijn wanneer hij voor het eerst met een meisje naar bed gaat. In Jij bent van mij (2018) zijn we te gast in het hoofd van een verkrachter en moordenaar die gedurende de vele jaren dat hij niet in verband wordt gebracht met de misdaad 'gewoon' blijft functioneren in zijn gezin en in zijn werk.

In Neven liggen de kaarten net iets anders. Robert Oosterhof (verteller en hoofdpersoon) haat zijn vader en dat begrijp je wel, want die heeft zijn zoon flink wat meppen verkocht en stuurde hem, om nog maar wat te noemen, zonder blikken of blozen een rekening voor de vloer die hij in het huis van zijn zoon legt. Zijn moeder is quantité négligeable en zijn partner hoeft weinig van hem te verwachten.

In tegenstelling tot de puber uit Vertrouwd voordelig en de moordenaar uit Jij bent van mij is Robert wel degelijk in staat zich te hechten. En niet zo'n beetje ook: hij is diep verknocht aan zijn 'dubbele neef' Arie (hun vaders zijn broers, hun moeders zussen). Arie is zijn steun en toeverlaat, zijn voorbeeld, zijn gids, zijn beschermer, zijn veilige haven, zijn moeder en vader, en misschien nog wel meer ook: 'Naast elkaar op de bank kon hij zomaar een arm om me heen slaan. Ik dook altijd meteen met mijn neus in zijn hals, de zachte ruimte tussen hoofd en schouder.'

Door toedoen van Arie belandt Robert in de wiethandel. Het echte werk is Aries pakkie-an. Robert hoeft alleen maar zijn werkruimte ter beschikking te stellen als opslagplaats van de wiet. Maar dan gooit Arie het roer om. Hij wil een gezin stichten en met een gewone baan zijn brood verdienen. Hij verkoopt zijn handel aan een doorgewinterde professional, voor wie Robert nu gaat werken. Na een tijdje wil hij er om ongeveer dezelfde redenen als Arie de brui aan geven, maar blijkt dan zo diep in de problemen te zitten bij de drugsbaas dat hij zijn leven niet meer zeker is. Hij duikt onder bij Arie zonder hem op de hoogte te stellen van wat er aan de hand is. Van die beslissing wordt zijn 'bijna-broer' op verschrikkelijke wijze de dupe.

Robert blijft verweesd achter met een geweten dat hem niet met rust laat. Hij omschrijft zijn handelwijze, waarmee hij ook zijn zwangere partner in gevaar bracht, als een 'lafheid zonder bodem'. Ook verwijt hij zichzelf niet in de gaten te hebben gehad dat hij niet zomaar de drugshandel uit kon stappen en voelt hij zich schuldig.

Zelfverwijt en schuld zijn niet de enige gevoelens die opspelen. Robert gaat niet alleen diep door het stof, hij komt ook op voor zichzelf. Zo voert hij verzachtende omstandigheden aan (hij zou zich niet voldoende bewust zijn geweest van het gevaar), kaatst hij de bal terug naar Arie (die hem niet alleen had moeten achterlaten in de drugshandel) en zwelgt hij zo nu en dan in zelfmedelijden (Arie moest eens weten hoe erg het allemaal is, 'de angsten die ik heb doorstaan, de spijt, de schuld, de eenzaamheid').Neven laat niet zozeer zien hoe een zwaar belast geweten met zichzelf in het reine probeert te komen als wel hoe zo'n geweten uit alle macht probeert te overleven. Middendorp heeft dat proces in al zijn complexiteit op indringende wijze gestalte gegeven. Jammer alleen dat hij Roberts verhaal tegen het einde een nogal vreemde wending laat nemen. Maar de slotscène is majestueus.

★★★★☆

De Bezige Bij; 174 pagina's; € 22,99.