Een boek van Maxim Biller laat zich niet onbevangen openslaan; zijn reputatie gaat de schrijver vooraf. Dertig jaar geleden ging hij te keer tegen de 'slappelullenliteratuur' in Duitsland. Sindsdien glijdt hij van de ene polemiek in de andere, als columnist in diverse kranten en een tijdlang als panellid in het boekenprogramma Das Literarische Quartett. Biller schrijft eloquent, scherpzinnig en vol bijtende humor, maar maakt zich vaak onmogelijk met smakeloze scheldpartijen. Toen zijn roman Biografie in 2016 slecht onthaald werd in de Duitse pers, betichtte hij de critici van antisemitisme.

Biller werd als kind van Russische Joden in 1960 geboren in Praag. Toen hij tien was, stak het gezin het IJzeren Gordijn over. Als Oost-Europese Jood in West-Duitsland voelde Biller zich een outsider, een positie die hij cultiveert. Identiteit en familiegeschiedenis zijn terugkerende thema's in zijn boeken. Zo ook in de novelle Zes koffers waarmee hij in 2018 de shortlist van de Deutscher Buchpreis haalde.

Philip Roth en Woody Allen

Biller probeert in dit boek een familiemysterie te ontraadselen. In 1960 werd zijn grootvader in Moskou terechtgesteld, nadat de KGB lucht had gekregen van zijn illegale handel in Westerse producten. Wie heeft hem erbij gelapt? In zes hoofdstukken licht Biller telkens één van zijn familieleden door, waarbij hij als het ware een koffer vol bezwarend materiaal uitpakt.

Is de schuldige zijn oom Dima, die zo zijn hachje probeerde te redden toen hij bij een vluchtpoging naar het Westen gearresteerd werd? Ligt het aan de mysterieuze oom Lev, die het contact met de familie verbrak? Heeft Dima's vrouw Natalia haar schoonvader verraden om haar carrière in de Tsjechische filmindustrie een zetje te geven? Of is dat een verklaring die Sjoma - Billers vader - zichzelf wijsmaakt om zijn gevoelens voor Natalia te onderdrukken?

Wat moet je geloven, als elk familielid een eigen interpretatie van de werkelijkheid geeft? Biller komt niet tot een definitieve oplossing. Hij legt wel de interne vetes en het wederzijdse wantrouwen bloot van een familie die gespleten wordt tussen Oost en West, tussen het oude sjtetl-leven en de vooruitgang.

De sfeer doet denken aan Philip Roth en Woody Allen, met een verteller die naast al zijn familiale beslommeringen vooral worstelt met seks. Biller zet zijn scherpe pen dit keer in voor puntige dialogen en een knappe weergave van de tijdsgeest. Erg diepgaand is het niet, maar het levert wel een heerlijk kleinood op.

Vertaald door Marcel Misset, Leesmagazijn, 143 blz., 21,95 €.

Verberg tekst

In zijn semi-autobiografische roman, die het tot de shortlist van de Deutscher Buchpreis schopte, vertelt de Duits-joodse schrijver (1960, Praag; vanaf 1970 in Duitsland) vanuit verschillende perspectieven de geschiedenis van een verraad in een familie. Het slachtoffer was Schmil Gregorewitsch, de Russisch-joodse grootvader van de nu in Berlijn levende verteller. Deze werd begin jaren zestig door de KGB met buitenlandse valuta gearresteerd en kort daarna opgehangen. In een heldere, introspectieve stijl houdt de auteur het verhaal door de wisselende perspectieven spannend. Naast de bewogen geschiedenis van de familie zelf (de spanningen van het leven in totalitaire regimes van Rusland en Tsjechoslowakije, versterkt door het jood zijn, de reis naar het Westen, inclusief een onmogelijke liefde) zet de perspectivering (en de verwarring) zich in het echte leven voort, doordat het boek zelf een nieuwe versie is van de familiegeschiedenis, naast eerdere publicaties van moeder en zus van de auteur (de auteur noemt de versie van de zus op het eind van de roman). Verberg tekst