Geen debat dat de Facebook-pennen van literatoren vaker in beroering brengt dan de kwestie of een hedendaagse roman per se maatschappelijk gewicht moet hebben. Zo'n dispuut woedt overigens ook in theaterkringen, bij regisseurs of zelfs bij filmmakers. Waardoor een auteur die zich bij voorkeur aan de zijlijn ophoudt en in de luwte aan zijn fraaie boeken sleutelt, weleens met de nek wordt aangekeken. Maar waarom zou literatuur constant haar brevet van sociale relevantie hoeven voor te leggen?

Ook Jeroen Theunissen (°1977) boog zich drie jaar geleden over de brandende kwestie tijdens een lezing voor het Gentse Studium Generale. "Goede literatuur kan ons door de kracht die ervan uitgaat helpen onze huidige tijd te doorgronden", sprak hij. Maar, voegde hij er genuanceerd aan toe, dat is geen must. Haar maatschappelijke waarde puurt literatuur niet uit een of ander quotum of politiek correct thema. In een interview met Bruzz stelt hij het zo: "Ik probeer verhalen te maken die de wereld van vandaag beschrijven. Met het boek wil ik niet iets in de maatschappij veranderen. Dan moet je lid worden van Greenpeace."

In zijn nieuwe roman Jouw huid poogt Theunissen zichtbaar uiteenlopende ambities te verenigen: een liefdesverhaal met romantische allures combineert hij met een diagnose van een multiculturele relatie die alles op scherp zet, terwijl hij ook een en ander over het hedendaagse Brussel kwijt wil. Toch hoedt hij zich voor boodschapperigheid. Theunissen voegt zich met Jouw huid bij een rij Nederlandstalige auteurs die - met wisselend succes - over gemengde relaties schreven, van Tom Naegels (Los), Joost Zwagerman (De buitenvrouw) en Robert Anker (Hajar en Daan) tot Tom Lanoye (Het derde huwelijk) of Annelies Verbeke (Dertig dagen).

Bleke verlosser

Nadat in zijn vorige roman Onschuld (2014) een oorlogsfotograaf verliefd werd op een Syrische vluchtelinge, is ook deze liaison er een boordevol obstakels, zij het in een intiemere setting. De baseline van dit boek is een botsing van clichés: welgestelde blanke man wordt verliefd op een zwarte vrouw zonder papieren. De zelfvoldane Welshe expat Griff voelt zich als lobbyist in zijn nopjes in de Europese besluitvormingscenakels. Griff is een paar jaar terug vertrokken uit Wales "omdat ik het gevoel had tussen de bergen van mijn puin voortijdig begraven te zijn."

Maar uiteraard is zijn komst naar Brussel ook een vlucht naar voren - gaandeweg ontdekken we wat hij nu precies achterliet: een vrouw en een kind. Hij werkt hard, klimt hoger op de ladder, ziet lobbyen als 'driedimensionaal schaken' én vermeit zich af en toe in bed met een collega, na de befaamde vrijdaguitstappen op het Luxemburgplein. Zoals met de Poolse Agata, "hoge jukbeenderen, volle borsten die wanneer ze lachte gevaarlijk in het bloesje schudden." Enig cynisme is deze man (die natuurlijk aan de Vijvers van Elsene resideert) niet vreemd.

Tot hij uit zijn cocon breekt, met zijn plooifiets in een buitenwijk belandt en er pardoes een haveloos café binnenstapt. Daar werkt Ama, afkomstig uit Ghana. Bloedmooi natuurlijk, dat vereist het cliché. Ze is de prinses op de mestvaalt van dit louche oord vol grijpgrage mannenhanden. De bleke Welshman is betoverd, zij wat minder. Hij vraagt haar wél mee uit. En zij gaat er op in. Ziet Ama hem als een soort hulpboei, als een verlosser? "Iets in hem raakt je, de overtuiging en de tristesse, de ironie en de onzekerheid." Ama is Ghana ontvlucht, maar niet zozeer om financiële redenen, eerder om te ontkomen aan een gearrangeerd huwelijk.

Misleidend klef

Vervolgens ontvouwt zich een relatie waarbij Griff verliefder lijkt te worden (ten minste op "haar soepele lijf") en Ama ongrijpbaarder. Ze is immers vrijgevochtener dan hij eerst vermoedde. Ze is tuk op seks, al vindt ze hem in feite niet aantrekkelijk, die man met "zijn futloze benen, zijn in brokken en lappen hangende billen." Ze plaagt hem dat hij saai is, wat hard aankomt bij Griff: "Was ik echt alleen maar haar saaie blanke, haar saaie maar netjes alles betalende blanke?" Tegelijk raakt hij behekst door onrust én door een gevoel van ondergang, waarbij Theunissen voorzichtige parallellen trekt met de advocaat Clamence uit La chute van Albert Camus. Toch schort er iets aan de karaktertekening, alsof de personages aangeklede ledenpoppen zijn.

Het blijft eerst nog onduidelijk waar de auteur precies heen wil met dit zich traag ontvouwende boek, verteld vanuit beider perspectieven. De liefde - of is het een pact? - tussen Griff en Ama schuurt van begin af aan en behoudt iets ongelijkwaardigs. Hij reist de wereld rond. Zij poetst, doet klusjes en heeft geen papieren. Wel heel toevallig wordt Ama vaak zomaar op sleeptouw genomen door culturele influencers, om zelfs in befaamde Brusselse choreografenkringen te verzeilen. Herkent u Anne Teresa de Keersmaeker en Wim Vandekeybus?

Het lijkt alsof Griff en Ama verloren lopen in hun eigen liefdesverhaal, de ups en downs zijn na een jaar niet meer te tellen. Allebei kampen ze met een vorm van onstelpbaar heimwee. Wat hebben ze wezenlijk bij elkaar te zoeken? Welke mutual benefits vormen hun cement?

Mikt Theunissen op een parabel over het vermolmde Europa, gepersonifieerd in Griff, die al zijn kaarten verspeelt, en het levenslustige en wendbaarder Afrika van Ama? Ondanks de soms zwoegende stijl, de artificiële dialogen en een hoge graad van uitleggerigheid, wint deze roman in het tweede deel aan armslag en kracht. Omdat Theunissen de ambiguïteit toelaat en alsnog een paar verrassende tournures inweeft. Jouw huid - een misleidend kleffe titel - dobbert lang in het rond, maar weet uiteindelijk de clichés te overstijgen.

Verberg tekst

Lente, zomer, herfst, winter: in de nieuwe roman van Jeroen Theunissen verloopt de liefdesrelatie tussen Ama en Griff volgens het stramien van de romcom. Meteen op de eerste pagina valt Griff binnen in Ama's wankele bestaan als barmeisje in een achtergebleven volkswijk tussen de dealers en hangjongeren. Hij is Brit en geslaagd EU-lobbyist en per ongeluk in deze Brusselse buurtkroeg beland. Na een aantal jaren in de ambtelijke en politieke bubbel wil hij weleens ontdekken in welke stad hij eigenlijk woont. Met een vouwfiets en een boek over Brussel gaat hij op onderzoek uit.

Ama komt uit Accra, de hoofdstad van Ghana, en verblijft illegaal in België. Haar moeder is in de ban van een charismatische godsprediker en heeft geregeld dat Ama met diens geslaagde, welgestelde zoon zou trouwen. Maar zij wil niet, neemt een vliegtuig naar een oom in Duitsland en belandt op een schimmelig kamertje tussen andere illegalen.

Vanaf de eerste pagina draait Jouw huid om Griff, en om hoe hij zijn dag indeelt: een managementmeeting, een lunch met een parlementslid, een gesprek met een kabinetsmedewerker, en 's avonds 'studeren op een paar dossiers'. Hij is reuzetrots op zijn status als lobbyist voor de oliewinning uit teervelden, hoewel hij ooit filosofie studeerde.

Ama is meteen in hem geïnteresseerd. Waarom? Waarom valt een hoogopgeleide Ghanese die niet voor de armoede maar voor haar familie vlucht, die rechten studeerde maar in Brussel huizen poetst voor deze chagrijnige, vrouwonvriendelijke misantroop? Oké, hij dreigt tijdens hun eerste ontmoeting zich in de rivier te werpen als ze niet mee uit dineren gaat. Ama grapt dat ze misschien wel verdrinkt als zij hem redt en Griff repliceert meteen: 'Ik zal jou redden.' Een eenvoudig 'Kom mee' is voldoende om Ama hem te laten volgen. Hij is een onverbeterlijke vrouwenjager die een nieuwe collega beoordeelt op de 'volle borsten die gevaarlijk in het bloesje schudden' en na de seks alleen met een vrouw wil ontbijten omdat het 'tenslotte weekend' is. Zijns ondanks gaat hij zich zo aan Ama hechten dat het wel liefde mag heten.

Eliza Doolittle

Natuurlijk is er een eerdere liefdesbreuk die Griff zo heeft gemaakt. Hij trouwde zijn grote liefde, back in Wales, maar toen ze in verwachting was van een kind is hij ervandoor gegaan. Zijn gevoelens voor Ama woelen alles weer bloot en hij verlangt steeds meer naar de geborgenheid van zijn geboortegrond, waar zijn vader mijnwerker was, en naar het dochtertje dat hij niet kent: 'Die somberte. Dat gemis. De onbenoembare, onbestemde onrust die mij overviel, heviger dan ooit.' Maar dan ziet hij háár, de exotische vrouw 'met een levenslustige lach, een huid van smeltende chocolade'.

Ama intussen lijkt wel Eliza Doolittle, een meisje dat door een oudere man wordt opgeleid. Griff ziet haar voortdurend lachen en stralen en langs de oever hollen zodat de eenden opstuiven en ronddansen in zijn kamer, en hij heeft geen interesse in 'haar verleden, wie ze was'. Ze weet niet wie Nietzsche en Jacques Brel zijn, maar luistert al lerend naar geleuter over 'de deconstructie van het ons bekende begrip van de stad Brussel', naar een verhaal over Joseph Beuys en naar 4'33, het beroemde avant-gardemuziekstuk van John Cage, dat alleen uit stilte bestaat…

In het vervelendste deel van de roman blijkt Ama op haar 22ste een onvermoed danstalent te zijn dat door een choreograaf die nog gelooft in de 'muze' moet worden 'afgebroken'. Ze doet auditie voor een prestigieuze dansopleiding - ook al volgens de wetten van de romcom.

Een wrak van een man

Het is niet Ama, over wie wij lezen in Jeroen Theunissens roman, het is het beeld dat Griff van Ama heeft, zíjn fantasie van een Ghanese vrouw die haar slipje uittrekt als ze in zee zwemt, en het héérlijk vindt om het 'liefdesspel' met hem te bedrijven en hem van zijn burn-out moet redden.

Maar Griff komt er niet mee weg in Jouw huid, want Theunissen ziet hem en Ama als metaforen, voor respectievelijk de vermoeide, ten dode opgeschreven Europeaan, 'een wrak van een man', en de frisse, intelligente en reuze aantrekkelijke jonge Afrikaanse die niet wenst te verdrinken om Brussel te redden. Van háár moeten we het hebben in de toekomst, in dit verworden Europa. Maar zolang Theunissen vooral haar huid, haar buitenkant beschrijft, en de aantrekkingskracht die zij op mannen heeft, gelooft niemand in die goede afloop.

De Bezige Bij, 256 blz., 19,99 € (e-boek 11,99€)

Verberg tekst

Deze Vlaamse auteur (1977) schreef eerder romans, verhalen en gedichten en werd met ‘De omwegen’ genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. In deze nieuwe roman ziet de lezer Brussel door de ogen van Griff, een man die vanuit Wales naar deze stad gekomen is om te werken als lobbyist voor de multinationals. Hij ontmoet Ama, een Ghanese vrouw zonder verblijfsvergunning. Zij gaan een relatie aan en het spanningsveld tussen de twee wordt door Theunissen op stijlvolle wijze uitgewerkt in de verhaallijn. Tegen de achtergrond van wereldstad Brussel krijgt de lezer een inkijkje in de belevingswereld van Griff en die van Ama: langzaam ontvouwt zich een verhaal waarin cultuurverschillen, vooroordelen, identiteit en de kracht van liefde en relationele wederkerigheid de rode draad vormen. De schrijver werkt deze interessante hedendaagse en actuele thematiek op toegankelijke wijze uit. De roman laat zich makkelijk lezen door de ritmische schrijfstijl van de auteur. Geschikt voor breed publiek.